Hoe zet je als zorginstelling kunst en cultuur in voor ouderen in een kwetsbare situatie? En hoe deel je die kennis met collega’s en andere zorgorganisaties? In de afgelopen jaren hield zorginstelling Cordaan in Amsterdam zich daarmee bezig. Met geld vanuit Lang Leve Kunst (programma van Fonds Sluyterman van Loo) ontwikkelde Cordaan het Ambulante Kunstteam verder door, waarbij er een kunstenaar aan huis komt bij zelfstandig wonende Amsterdammers die niet naar reguliere dagbesteding kunnen. Daarnaast organiseerde ze de expositie ‘Keuze voor Kunst’ om de mooie verhalen te delen. Projectleider Kunst en Zorg bij Cordaan, Eliza Perez, vertelt over de ontwikkelingen.
“Het idee voor het Ambulante Kunstteam ontstond in 2022, toen we onder meer vanuit een bewoner bij Cordaan een specifieke vraag kregen voor het maken van kunst. Dat was een meneer in zijn laatste levensfase, die had nog een paar maanden te leven. Hij wilde graag maskers van papier-maché maken en schilderen voor de mensen in zijn omgeving. Die maskers zouden dan bij de uitvaart rondom de kist liggen en mochten nabestaanden daarna mee naar huis nemen.”
“Hij kon niet meer naar de dagbesteding en de zorgmedewerkers en vrijwilligers waren daar niet in gespecialiseerd. Die concrete vraag zorgde ervoor dat we een pilotjaar hebben gedraaid waarbij mensen zelf een kunstenaar mochten kiezen die bij hen aan huis kwam. Bij het Lang Leve Kunst Fonds hebben we daar geld voor aangevraagd. Dat jaar hebben we meer dan zestig intakes gehad en koppels gemaakt. Inmiddels worden de sessies betaald uit de zorgindicatie die de meeste mensen hebben, die hiervoor in aanmerking komen. De impact was meteen al heel duidelijk.”
Iedereen wilde graag door, maar het bleek al snel dat er meer uren nodig waren om het project goed op te zeten. Perez vertelt: “Binnen Cordaan hebben we er vanuit onder andere beleid en zorgadminstratie ook meer plek voor gemaakt en in 2023 hebben we opnieuw bij Lang Leve Kunst Fonds geld aangevraagd hiervoor. Om kennis te delen binnen de organisatie, maar ook met andere zorgorganisaties. Alleen binnen onze instelling werken al zesduizend mensen, we wilden heel graag dat echt iedereen op de hoogte is van wat kunst en cultuur kan betekenen (voor gezondheid).”
Introductiebijeenkomsten
Om dat mogelijk te maken, organiseerde Cordaan diverse introductiebijeenkomsten, twee fysiek en twee online. ,,We wilden dat iedere collega hetzelfde startpunt heeft en weet: dit kan kunst en cultuur doen voor je gezondheid. Aan het einde van het traject hadden we zo’n vijftig ambassadeurs die in de dagelijkse praktijk vragen ophalen en het programma mee helpen door ontwikkelen. Van de ergotherapeut tot aan de welzijnsmedewerker en bestuurder. Bij de online bijeenkomst sloten ook zorgorganisaties Vitalis en AxionContinu aan, om zo kennis te delen met hen.”
“We hopen die introductiebijeenkomsten jaarlijks te laten terugkeren; er komen nieuwe mensen bij en gaan mensen weg, dus dat is belangrijk. Door het geld van Lang Leve Kunst Fonds konden we voor dit deel een projectleider aanstellen zodat de organisatie daar lag en wij ons op de inhoud van het programma konden richten”, zegt Perez.
Naast de informatiebijeenkomsten, was er nog een belangrijk onderdeel van het kennisdelen in het afgelopen jaar bij Cordaan waaraan Lang Leve Kunst bijdroeg. “Tijdens de informatiebijeenkomsten hadden we ook een panelgesprek georganiseerd. Daarin vertelde een kunstenaar, bewoner, de aanmelder en de matchmaker hoe een koppeling tot stand komt en hoe het is om wekelijks een kunstenaar over de vloer te krijgen en wat er dan ontstaat. Dat was zo bijzonder om te horen. Ik kende de verhalen al uit de pilot, maar er is echt zo’n schatkamer aan verhalen, zo mooi dat anderen die ook horen.
“Daarom besloten we een expositie op te zetten met die verhalen. We deden een oproep onder de lopende koppelingen van kunstenaar en bewoner en daaruit kwamen zestien reacties binnen. Sommigen vonden het toch wat spannend en wilden liever nog even wachten, maar dertien koppels deden uiteindelijk mee in de expositie bij de Outsider Art Galerie in Amsterdam.”
“De gastcuratoren waren ook bewoners bij Cordaan en dat was zo bijzonder. Het is zo mooi om met hen samen te werken, zonder hen was het nooit zo goed geworden. Daarnaast hebben we video’s gemaakt, grotere informatieborden voor in de expo laten drukken en alles op een professionele manier aangekleed. Dat was echt niet gelukt zonder hulp van Lang Leve Kunst/Fonds Sluyterman van Loo. Het is zo belangrijk om te laten zien wat zo’n project oplevert voor mensen, ik hoop ook dat andere zorgorganisaties langskomen bij de expositie.”
“Voor mij voelt dit project helemaal rond. Ik was erbij toen we de pilot startten en nu is het helemaal uitgerold en in de organisatie omarmd en toegankelijk voor alle Amsterdammers die voldoen aan de randvoorwaarden. Inmiddels hebben twee collega’s de matching en trajectbegeleiding overgenomen.
We zijn natuurlijk een zorginstelling, dus het is niet onze corebusiness om een tentoonstelling te maken. Maar het levert zoveel op, deze verhalen verdienen het een nog groter podium te krijgen en zo meer mensen te inspireren kunst binnen de zorg in te zetten. We zijn heel dankbaar dat we met hulp van het Fonds deze verhalen hebben kunnen delen met een breder publiek.
De expositie is nog tot en met 22 februari 2025 te zien. Meer info op deze website. Hier staan ook video’s van de deelnemers aan het project.
