Labyrint van Vught
Het is 14:30 als bewoners van Zorginstelling Van Neynsel-Boswijk in Vught de gezamenlijke ruimte binnendruppelen. Sommigen zelfstandig, anderen onder begeleiding van welzijnsmedewerkers of familie. Hun oog wordt direct getrokken door de kleurrijke lappen stof die uitgespreid liggen op de tafels.
Ze zijn uitgenodigd voor de presentatie van hun eigen verhalen. Verhalen die stuk voor stuk zijn omgezet naar kunstwerken op textiel. Hiervoor kwamen de bewoners in verschillende sessies bij elkaar om in gesprek te gaan en samen te verbeelden op textiel. Het project is onderdeel van het bredere kunstproject ‘Labyrint van Vught’, opgericht door kunstenares Judith Abels en projectleider Jente Lens-Swanenberg.
Labyrint van Vught
“Ons doel is om zo veel mogelijk mensen uit Vught samen een kunstwerk te laten maken”, vertelt Jente enthousiast. ‘Waarbij de weg ernaartoe minstens net zo belangrijk is, misschien nog wel belangrijker dan het eindresultaat.’
Hiervoor gaan Jente en Judith, samen met vrijwilligers, langs bij zorginstellingen, basisscholen, buurtcentra en andere ontmoetingsplekken in de gemeente. Hier halen ze verhalen op die -zoveel mogelijk samen met hen- worden omgezet in kleine kunstwerken op textiel. De kunstwerken worden uiteindelijk allemaal verwerkt in een levensgroot labyrint waar bezoekers doorheen kunnen lopen. Een levensgroot kunstwerk van allerlei verhalen uit Vught.
Verbinding
Verbinding is het sleutelwoord. Zo helpen vrijwilligers bij de interviews en het maken van de kunstwerken. Alexandra las hiervoor een oproep in de krant: “Ik heb mijn hele leven al aan handwerk en tekenen gedaan. Nu ben ik 4 jaar met pensioen en doe ik dit met heel veel plezier”, vertelt ze enthousiast. “Per week werk ik ongeveer 8 uur aan dit project.”
“Ik werk verhalen uit naar aanleiding van gesprekken die ik zelf voer, maar soms krijg ik ze ook gewoon doorgestuurd.” Of het dan niet lastig is om er een kunstwerk van te maken? “Dat ligt eraan”, legt Alexandra uit. “Een verhaal geeft eigenlijk altijd direct een gevoel. Daar ga ik mee aan de slag. Soms zit het beeld gelijk in je hoofd en heb je het zo op textiel. Soms duurt het wat langer voordat het eruit komt.”
Sommige ouderen kunnen zelf nog borduren of tekenen. Zo leveren ze soms ook nog een creatieve bijdrage aan hun verhaal. Al lukt dat bij de sommige ouderen niet meer. “Je merkt dat soms de fijne motoriek wel weg is”, aldus Jente. “Ze zouden graag willen, daarom gaan we vooral op zoek naar wat nog wel lukt, zoals zelf de keuze van de stoffen bepalen, een tekening maken, een foto erop strijken en laten we iedereen meedenken over het ontwerp.”
“Een verhaal geeft eigenlijk altijd direct een gevoel. Daar ga ik mee aan de slag.”
Kat Siebel
Alle ouderen, vrijwilligers en familieleden zijn inmiddels in een kring om de tafel gaan zitten. Dat de nadruk op die verhalen ligt, blijkt wel als Judith en Jente beginnen met het voorlezen ervan. De ouderen genieten zichtbaar van elkaars herinneringen. Een voor een worden de lappen stof omhoog gehouden en wordt de aanleiding voor het kunstwerk gedeeld.
Het eerste verhaal gaat over kat Siebel, van een van de aanwezige bewoonsters. Elke dag knuffelt ze met de rood-, grijs-, wit- en bruin gekleurde lapjeskat. “Een 10-jarige jongen hoorde uw verhaal en maakte er deze mooie tekening bij”, legt Jente aan de bewoonster uit. De tekening is gedrukt op een dun lapje stof, waar de kleuren van de lapjeskat in organische vormen zijn geschilderd. Vol trots legt de bewoonster haar eigen ‘verhaal op textiel’ op haar schoot. “Mooi hoor”, zegt ze voorzichtig.
Adoptie
Dat ook zwaardere onderwerpen geschikt zijn als verhaal op stof, blijkt wel als Olga het verhaal deelt van een mannelijke bewoner. Toen hij 17 jaar was, werden hij en zijn vrouw gedwongen om hun eerste kindje af te staan. Omdat ze nog niet getrouwd waren, werd hun pasgeboren baby direct na de geboorte geadopteerd.
“Mijn moeder vertelde me dat ik onze baby nooit zou zien. Stiekem heb ik toch gekeken en zag ik dat het een meisje was”, zo blijkt als Olga zijn verhaal voorleest van een klein stukje papier. De emotie is duidelijk aanwezig bij de man, die zo dapper was om dit persoonlijke verhaal voor het project te delen.
Na 28 jaar zocht zijn dochter het echtpaar gelukkig zelf op en herstelde het contact. Ze was per toeval zelfs aanwezig bij een van de sessies. Voor vrijwilliger Olga, die het verhaal op textiel zette, een behoorlijke uitdaging. “Toen ik dit verhaal hoorde, dacht ik natuurlijk wel even: hoe ga ik dit uitbeelden? Zeker bij dit soort persoonlijke verhalen, voelt dat als een grote verantwoordelijkheid.”
Voor Olga was het extra bijzonder dat de dochter bij de tweede sessie aanwezig was. Ze leverde uiteindelijk zelfs een bijdrage aan het eindresultaat, door gekleurde bloemen te haken die uiteindelijk op het kunstwerk worden verwerkt. “Dit zorgt voor ons ook weer voor een stukje verwerking”, deelt de dochter met de rest van de zaal. “Iets dat zo veel pijn heeft gedaan, is nu vertaald in zoiets moois.”
“Toen ik dit verhaal hoorde, dacht ik natuurlijk wel even: hoe ga ik dit uitbeelden? Zeker bij persoonlijke verhalen voelt dat als een grote verantwoordelijkheid.”
Nieuwe verhalen
“En wat vonden jullie ervan?”, vraagt Jente aan de deelnemers nadat het laatste verhaal is gedeeld. “Geweldig”, zegt een van de bewoonsters direct. “Wij wisten dit ook allemaal niet. Voor ons zijn er allemaal nieuwe verhalen bijgekomen.”
Welzijnsmedewerker Nathalie, werkzaam bij Boswijk, beaamt dit. “Ik vind dit een prachtig project. Er is heel weinig nodig om meer van elkaar te weten te komen. Ik bracht een van onze bewoonsters terug naar haar kamer na een van de sessies. Ik kreeg een dikke knuffel en ze zei: ‘Ik heb zo’n fijne middag gehad!’ Gewoon omdat ze haar verhaal mocht vertellen. Als ik nadenk over de reacties en het enthousiasme van de mensen, dan maakt mijn hart een sprongetje.”
Volgens Judith is dat dan ook precies wat ze met het project willen bereiken. “Uiteindelijk is dat ook waar we naar op zoek zijn: verhalen uit Vught om door te geven. Het is een cadeautje voor iedereen als mens om verhalen van elkaar te mogen horen. Of je nu jong bent of oud. Je kunt van elkaar leren en vindt zo veel herkenning bij elkaar.”
Na ruim 1,5 uur gaan de bewoners weer terug naar hun kamer. De kunstwerken worden netjes opgevouwen en naar de gezamenlijke ruimte van zorginstelling Van Neynsel-Boswijk. Hier blijven ze voorlopig hangen voor familieleden en andere bezoekers. Totdat ze worden verwerkt in het grote labyrint, met alle verhalen uit Vught.
Ook een project starten?
Wij geloven dat actieve kunstbeoefening het levensplezier van ouderen stimuleert. Daarom betaalt het Lang Leve Kunst Fonds mee aan initiatieven voor ouderen die kunst beoefenen. Denk aan samen muziek, theater, dans, schilderen of tekenen. Wilt u een financiële bijdrage voor uw project aanvragen bij ons ouderenfonds? Lees hier meer.
