Fondsbijeenkomst over impact
Wat is de impact van kunstbeoefening door ouderen? Wij vroegen het aan enkele aanvragers, die op 29 januari 2025 bij elkaar kwamen tijdens ons jaarlijkse netwerkbijeenkomst. Eén ding is duidelijk geworden: kunstbeoefening heeft ook een positieve economische opbrengst. Cultuurbedrijf Amphion, zorgorganisatie Vitalis en andere organisaties gaan in gesprek met elkaar over sociale en economische impact.
Eerder onderzoek heeft al laten zien dat kunstbeoefening door ouderen meer kwaliteit van leven, plezier en uitdaging biedt. ZonMw en Fonds Sluyterman van Loo / Lang Leve Kunst hebben vorig jaar aan VitaValley gevraagd om SROI-onderzoek te doen naar ook de sociaaleconomische opbrengst van kunstinitiatieven. De voorlopige resultaten laten zien dat een investering van iedere euro bijna vier keer zo veel oplevert. Deelnemers ervaren meer kwaliteit van leven en daardoor profiteren vooral overheden en zorgverzekeraars van kostenbesparingen in de ouderenzorg en -welzijn. Een van de adviezen is om zulke impactvolle initiatieven op te schalen, zodat de impact nog groter wordt. Maar wat is daarvoor nodig? Wij gingen in gesprek met een groep initiatiefnemers.
Grote inzet van vrijwilligers
Maria van der Post van Amphion vertelde over de grote inzet van vrijwilligers bij Kunst door de Brievenbus: “Wij hebben een uitgebreid programma voor de vrijwilligers. We bieden ze scholingsprogramma’s en workshops van kunstenaars aan. De projecten waar we vrijwilligers voor vragen, zijn bovendien kortdurend (bijvoorbeeld zes weken). Dit maakt het voor vrijwilligers aantrekkelijk en laagdrempelig om in te stappen. Dat is belangrijk. De eigen inbreng en ideeën van vrijwilligers nemen we serieus en we geven ze persoonlijke aandacht. Eens in de zes weken hebben wij bijvoorbeeld een vrijwilligerscafé. Dit alles maakt dat we een trouwe, gemotiveerde vrijwilligersgroep hebben die echt als ambassadeurs voor onze programma’s optreden.”
Financiering uit de zorg
Maaike Mul en Elke Veltman van Vitalis over de financiering van kunst en cultuur binnen een zorgorganisatie: “Wij hebben een menukaart gemaakt met drie bewezen succesvolle kunstprojecten voor ouderen. Hierin hebben wij inzichtelijk gemaakt wat er voor nodig is om zo’n project op een locatie uit te voeren. Heel concreet en praktisch. Wat is het tijdspad en wat kost het? En we maken duidelijk wat het oplevert voor de deelnemers, maar ook aan kostenbesparingen. Naast het feit dat zorgpersoneel ontlast wordt, brengen de projecten meer rust en voldoening onder de bewoners. Wij zitten nu met deze menukaart, dat per project een A-4tje is met de nodige informatie, aan tafel bij de managementteams. Dan laten we ook regelmatig filmpjes van producties zien of foto’s van kunstwerken. We motiveren de managers de kunstprojecten op voorhand op te nemen in begroting, zodat ze vanuit de afdelingsbudgetten gefinancierd worden. Dat biedt veel meer continuïteit en draagvlak. Dit alles heeft een lange adem gehad, maar we boeken geweldige resultaten. Van de twintig locaties heeft ongeveer de helft een project van de menukaart voor dit jaar al afgenomen.”
Kunst als dagbesteding
Cordaan deelde kennis over het inzetten van wmo-geld voor meedoen aan kunst en cultuur. Eliza Perez: “ In maart 2022 is het Ambulant Kunstteam Cordaan van start gegaan. Amsterdamse kunstenaars gaan hierin een periode aan de slag met zelfstandig wonende ouderen met een zorgvraag. Het is echt maatwerk: de deelnemers kunnen kiezen uit een grote groep kunstenaars en diverse disciplines, zodat zij aan de slag gaan met iets waar zij echt interesse in hebben. De kunstenaars worden voor hun inzet betaald vanuit de zorgindicatie Wmo en Wlz-dagbesteding. Dit betekent dat er voor de deelnemers geen verdere kosten aan verbonden zijn. Dit maakt het mogelijk 1-op-1 trajecten in te zetten van 6 maanden tot een jaar.”
Bijdragen van deelnemers
Tot slot lieten alle deelnemers hun gedachten gaan over hoe en of ouderen zelf kunnen meebetalen aan deze initiatieven. Enkele suggesties: lidmaatschap en dus contributie van € 175 per deelnemer bij uitgebreide theater- of muziekprojecten en ‘Pay what you want’. Dat laatste principe gaat uit van eerst iets bieden en met een QR-code achteraf geld vragen aan deelnemers, zodat ze vaker kunnen meedoen. Dat levert meer eigenaarschap op en bewustwording van de schaarste die er is. Met bijdragen van deelnemers kan het initiatief vaker plaatsvinden. Er komen verder verschillende voorbeelden voorbij van bijdragen naar draagkracht, in het bijzonder dat groepen ook bereid zijn extra te betalen voor die enkele deelnemer die het geld niet kan opbrengen. De groep concludeert dat het sterk afhankelijk is van de doelgroep wat er mogelijk is qua eigen bijdragen.
Het onderzoeksrapport van VitaValley over SROI-onderzoek van kunst en cultuur in de langdurige zorg en ondersteuning verwachten we eind februari. Meer inspiratie opdoen over meedoen aan kunst en cultuur? Ga naar fondssluytermanvanloo.nl/inspiratie.