We spraken met Arianne den Haan, coördinator Cultuur & Sociaal domein bij Hart in Haarlem. Ze werkte mee aan twee bijzondere projecten, waaraan Lang Leve Kunst Fonds een financiële bijdrage heeft gedaan. Arianne vertelt over haar ervaringen met het opstarten van kunstprojecten voor ouderen.
Een van de projecten is Goudmakers. Hoe is dit precies tot stand gekomen?
We hebben met Haarlem meegedaan aan ‘Age Friendly Cultural Cities’. (red: met dit programma moedigt het Fonds voor Cultuurparticipatie het cultureel en sociaal domein aan om samen te werken en zo cultuuraanbod voor ouderen te ontwikkelen en verduurzamen.) Er waren een aantal projecten en Goudmakers is daar eigenlijk uit ontstaan. Na ‘Age Friendly Cultural Cities’ hebben we met een aantal andere organisaties gekeken wat er nog meer mogelijk was qua cultuurdeelname voor ouderen.
Hoe bereiken jullie de ouderen die meedoen?
Eigenlijk altijd in samenwerking met sociale partners of zorgpartners. Wij zijn natuurlijk een culturele organisatie, dus we komen niet bij de ouderen over de vloer. Welzijns- en zorgorganisaties doen dat wel. Die vertrouwensband die professionals hebben met ouderen, maakt dat we de ouderen ook bereiken met onze projecten.
Waar we ook goed naar kijken is de locatie. Als het project plaatsvindt in een wijkcentrum waar de ouderen op dinsdagochtend toch al komen voor een kop koffie, dan is de drempel om mee te doen een stuk lager. Ook al is het project zelf misschien buiten hun comfortzone. Zo komen ze op een natuurlijke manier met de projecten in aanraking.
Het klinkt allemaal simpel, maar het zijn soms net de dingen die nodig zijn om mensen over de brug te krijgen.
Hoe reageren de ouderen op de projecten?
Dat hangt er heel erg vanaf. De eerste reactie is soms wel: ‘Wat is dit voor gekkigheid?’ Bij Dans, dans² (moderne dans) was het bijvoorbeeld heel moeilijk om ouderen te vinden die mee wilden doen. Ze kenden stijldans, maar modern vonden ze allemaal heel erg moeilijk. Daarom zijn we met proeflessen begonnen. Dat zijn we gaan doen op dagbestedingslocaties. Daar hebben we gezegd: “Kijk maar mee, doe maar mee”. Dat maakte de drempel een stuk lager.
Achteraf zien we dat ouderen vrijwel altijd enthousiast reageren. Ik krijg vaak terug: “Goh, dat ik dit op mijn leeftijd nog mag doen” of “ Dit had ik nooit verwacht, wat mooi!” Het is heel mooi om te zien wat het losmaakt in mensen.
Ouderen dansen moderne dans tijdens Dans, dans² (foto: Moon Saris)
Wat vinden ze in eerste instantie zo spannend?
Toch wel het onbekende. Wat is het? Wie komt er? Hoe moet het? Wat moet ik doen? Kan ik dat wel? Dat zijn vragen die mensen wel weerhouden. Als je vraagt aan ouderen wat ze zouden willen doen op het gebied van cultuur, dan komen ze vaak niet verder dan hun eigen verbeeldingsvermogen. Je kunt eindeloos kerstkaarten maken of bloemschikken, en het is natuurlijk goed dat het bestaat. Maar niemand bedenkt zelf om moderne dans te doen of een muurschildering te maken.
Wat is verder belangrijk om een project succesvol te maken?
De samenwerking. Eigenlijk werk ik het liefst in een driehoek met een culturele partner en een zorg- of welzijnspartner. Sta ook open om te leren van projecten. Wat bij het ene project werkt, neem je mee naar het volgende. In eerste instantie hadden we bij Dans, dans² een langere periode bedacht om naar een grote dansvoorstelling toe te werken. Dat werd uiteindelijk te lang voor veel van de deelnemers. Dit hadden we eigenlijk ook al gezien met Goudmakers.
Op een gegeven moment komt het Lang Leve Kunst Fonds in beeld. Hoe heb je die samenwerking ervaren?
Goed. Marianne van Lang Leve Kunst Fonds is zelfs twee keer komen kijken. Dat vind ik heel erg fijn. Natuurlijk schrijven we een eindverantwoording, maar het ook echt ervaren zegt veel meer.
Lang Leve Kunst Fonds is een fonds dat goed meedenkt. Het project Dans, dans² startte we vlak na de coronapandemie. Bij dit project hadden we echt wel wat moeite met opstarten. Lang Leve Kunst Fonds is daarin heel flexibel geweest. We hebben het project uiteindelijk nog op een aantal zaken aangepast, en dat was allemaal akkoord. De hulp die we kregen was vooral op de achtergrond, maar ik denk dat we ook actiever hadden kunnen samenwerken als dat nodig zou zijn geweest. Zeker omdat ze natuurlijk veel kennis en ervaring hebben van andere ouderenprojecten.
De projecten die het Lang Leve Kunst Fonds financiert, zijn allemaal gericht op verbinding en culturele activatie. Waarom is dit zo belangrijk?
Verbinding is hopelijk iets dat blijft, ook na de projecten. Ons streven is ook altijd om projecten uiteindelijk zelfstandig te laten voortbestaan. Ik zeg niet dat het makkelijk is, maar het is wel heel mooi als het lukt. Goudmakers is afgerond in juli. Er waren tien groepjes en een van die groepjes is nu doorgegaan in iemand zijn huiskamer. Dat is heel leuk om te horen.
Wat ik mooi vind is dat het Lang Leve Kunst Fonds vraagt om minimaal vijf bijeenkomsten voor ouderen. Zo leren mensen elkaar echt kennen.
Muurschilderingen in project Goudmakers
En hoe belangrijk is de creatieve ontwikkeling voor ouderen?
Ouderen kunnen zichzelf er echt mee verbazen. Ze zijn achteraf vaak trots op zichzelf. “Dit heb ik neergezet.” Zeker voor ouderen die wonen in een woonzorgcentrum of ouderen die niet meer zo veel meemaken, is het ook nieuwe herinneringen maken. We werken altijd met creatieve professionals om het project boven het knutselclubje uit te laten stijgen. Zij weten mensen op een andere manier te prikkelen.
Dit draagt ook weer bij aan de verbinding. Als je gezamenlijk een activiteit doet, heb je al iets gemeenschappelijks. Als je alleen koffie drinkt, moet je verder doorpraten om te zien wat overeenkomsten zijn. Ook het werken naar een eindpresentatie draagt hieraan bij. Je merkt dat er een groepsproces ontstaat. Dat creëert ook iets met elkaar.
Wat vind je van jouw werk?
Heel erg leuk! Dit werk doe je niet alleen om geld te verdienen, maar omdat je ergens in gelooft. Ik werk aan projecten voor ouderen en volwassenen met psychische uitdagingen. Het is heel mooi om te zien wat cultuur voor deze groepen kan betekenen.
Vijf tips van Arianne voor het starten van een project voor ouderen
- Kijk goed naar de samenwerkingspartners. Dat maakt je kans van slagen veel groter. Het is bijna een soort huwelijk dat je aangaat. Projecten zijn vaak intensief. Zeker naar een uitvoering toe, dat is hard werken. Het is fijn als je dan weet wat je aan elkaar hebt en wat de rol in de samenwerking is.
- Probeer dingen uit en begin niet te groot. Voor ik überhaupt een aanvraag doe bij een fonds, kijk ik soms al of ik met eigen middelen een proefles kan organiseren. Zo kun je toetsen of het de ouderen aanspreekt.
- Kies voor een geschikte locatie. De locaties in de wijk zijn laagdrempelig, maar ook mobiliteit is belangrijk in de keuze voor een locatie. Kijk hoe je het mensen zo makkelijk mogelijk maakt.
- Het tijdstip is ook essentieel. In de avonden gaan mensen niet meer de deur uit, in de ochtend krijgen ouderen vaak nog hulp thuis. Houd hier rekening mee.
- Een activiteit combineren met eten is altijd een goed idee! Dit maakt het voor ouderen laagdrempeliger, en ze zien elkaar in een andere setting.
Goudmakers
In het project Goudmakers helpen culturele professionals buurtbewoners met het tot stand komen van kunstvoorstellingen en kunstwerken. Hiervoor wordt in groepjes gewerkt. Iedereen kan meedoen, van jong tot oud. Hart werkt in dit project samen met Kennemerhart Oppeppers en Stichting Gouden Verhalen.
Dans, dans²
Dans, dans² is een project van Hart, Danstheater VOS, Kennemerhart Oppeppers en Sint Jacob. Ouderen en buurtbewoners maken samen met professionele dansers een moderne dansvoorstelling, waarbij ouderen weer in hun fysieke kracht komen te staan.
