In het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem staat sinds april 2024 het Huis van Herinnering; een locatie die ouderen met dementie (en hun begeleiders) herinneringen helpt ophalen in een vast programma. Fonds Sluyterman van Loo ondersteunt het Huis van Herinnering. Wat is het belang van zo’n project? En hoe heeft het Openluchtmuseum dit opgezet? Gitta Paans, conceptontwikkelaar, en Elisabeth van Overloop, adviseur museale ontwikkeling bij het Nederlands Openluchtmuseum, geven een kijkje achter de schermen.

Wanneer je het Huis van Herinnering binnenstapt, staat het rekje met melkflessen al klaar. De geur van groentesoep komt je tegemoet en de koffie is gezet. De woonkamer is in jaren zestig-stijl ingericht. “De meeste mensen die hier komen, herkennen de inrichting wel. Of ze hadden vroeger zelf zo’n bank of platenspeler, of ze hebben ‘m bij iemand anders gezien. Door het interieur zo toegankelijk mogelijk te maken, hebben we altijd wel een aanknopingspunt om over te praten”, vertelt Elisabeth. “De ene persoon gaat op de typemachine aan, de andere gaat in de tuin harken. Doordat het herkenbaar is en er ruimte is voor verhalen, komt er van alles los.”
Het idee voor dit huis is ontstaan tijdens een bezoek aan het openluchtmuseum in Denemarken Den Gamle By in Aarhus, vertelt Gitta. “In Aarhus hadden ze zo’n project al opgezet en merkten ze hoe positief dat was voor ouderen met dementie. Daar zijn verschillende onderzoeken aan gewijd. Daarom leek het ons heel mooi om dat ook in het Nederlands Openluchtmuseum op te zetten. In ons museum gaan we via het verleden in gesprek over het heden. Daarom past dit project zo goed.”

Pilot met zorgorganisaties uit de regio
In 2019 deed het museum een pilot, samen met zorgorganisaties uit de regio: Pleyade, DrieGasthuizenGroep en Stichting Welzijn Ouderen Arnhem. Daarin ontvingen ze ouderen met dementie in een kamer die was ingericht in jaren zestig-stijl. Museummedewerkers begeleidden het geheel. Al snel bleek dat het een succes was, maar dat er ook nog veel aanpassingen nodig waren.
“We zijn ruim 1,5 jaar bezig geweest met het verder uitrollen van het project. We zijn als museum ook niet gespecialiseerd in zulke projecten, dus het was heel fijn dat verschillende zorgorganisaties mee wilden en konden denken”, vertelt Elisabeth. “Daarnaast was er ook financiering en een locatie nodig. Voor het reminiscentie (herinneringen ophalen) programma hadden we een nieuwe ruimte nodig, dat bleek al snel. Het idee om een rijtje doorzonwoningen te bouwen, stond sowieso al op de planning. Dus hebben we besloten om het Huis van Herinnering daar onderdeel van te maken.”
Samenbrengen van organisaties
Elisabeth hield zich in die periode veelal bezig met het schrijven van een projectplan, netwerk opbouwen met de gemeente, de zorgpartners en met fondsen werven voor de bouw, inrichting en het programma. “Vooral het samenbrengen van de zorgorganisaties en ons museum in werksessies nam veel tijd in beslag. We hebben uiteindelijk een onafhankelijke gesprekbegeleider aangenomen, die alle gesprekken in goede banen leidde. Naast Pleyade, DrieGasthuizenGroep en Stichting Welzijn Ouderen Arnhem, sloot ook Attent Zorg & Behandeling aan.”
“Het mooie is dat de zorgorganisaties onderling ook weer van elkaar leerden en elkaar beter leerden kennen, door zo’n project samen te doen. Dat vind ik heel bijzonder om te merken, dat dat ook ontstaat”, vertelt Elisabeth.
Start van het project
In 2021 en 2022 ging de bouw van de doorzonwoningen van start en ondertussen zocht Elisabeth met het team verder naar fondsen en subsidies om het project duurzaam te maken. “De zorgorganisaties hebben voor drie jaar een samenwerkingsovereenkomst getekend, dus er komen sowieso honderd groepen per jaar in het Huis van Herinnering vanuit hen. Daarnaast hadden we meer financiering nodig en hebben we onder meer Fonds Sluyterman van Loo aangeschreven. Zij hebben ons ondersteund bij de programmaontwikkeling”, zegt Elisabeth.
Begin januari 2024 startte het museum met het trainen van de herinneringscoaches die het programma begeleiden. In april opende het huis voor de eerste groepen. De gehele straat is in september geopend en naast het Huis van Herinnering, is er ook een woning ingericht waarin reguliere museumbezoekers meer te weten komen over leven met dementie. “Om meer bewustwording te creëren en het stigma te doorbreken. Dat vinden we belangrijk, naast het Huis van Herinnering”, vertelt Gitta.

Huis van Herinnering
De bezoeken aan het Huis van Herinnering zijn dus specifiek voor ouderen met dementie en hun begeleiders. Per groep begeleiden twee herinneringscoaches de ouderen. Zij gaan in gesprek met de mensen, laten ze hun verhaal vertellen en stimuleren hen actief te worden. “Ouderen met dementie kunnen de wereld van nu heel verwarrend vinden, daarom is dit zo’n fijne plek. Het draagt bij aan hun eigenwaarde. Ze drinken een kopje koffie met z’n allen, mogen meehelpen soep koken en mogen zelf rondwandelen in het huis”, vertelt Gitta. “We blijven de inrichting verder verrijken de komende jaren. Maar de groepen kunnen al komen, die begeleiden we graag. Herinneringen ophalen en weer verhalen vertellen, daar helpt dit huis bij.”
Deze bezoeken aan het Huis van Herinnering zijn het onderdeel waar Fonds Sluyterman van Loo aan bijdraagt. Het fonds ziet de combinatie van het gesprek aangaan en activeren door middel van de voorwerpen en het meehelpen als een hele waardevolle activiteit voor de ouderen met dementie die het museum bezoeken.